Nhàn đàm về Thế giới của từ “ Xin “ ở Việt Nam

Những câu nói trên truyền hình bây giờ đã trở thành quen tai với chúng ta :
“ - Xin kính chào quý vị khán giả ! ”
“ - Xin kính chào và hẹn gặp lại ! ”
“ - Xin cảm ơn ! ”;
còn những câu nói trong gia đình mà từ khi còn nhỏ ai cũng được dạy lại dần trở thành xa lạ :
“ - Xin phép ba mẹ …”
“ - Xin lỗi ông…"
"-Con xin mẹ…”
Bị nghe và nói nhiều từ “Xin” ở ngoài xã hội trong khi lại ít được nghe và nói từ “Xin” ở trong gia đình đã làm chúng ta mất dần nhận thức về tính đúng-sai khi sử dụng từ này.
Ngày tôi còn nhỏ, Cha mẹ tôi dạy khi đề nghị hay yêu cầu ai một việc gì đó thì tùy theo sự việc mà nói :
“ - Xin mẹ tha thứ “ – Một lời ăn năn;
“ - Xin mẹ đừng buồn ! “ – Một lời cầu xin;
“ - Mẹ ăn một chút đi, mẹ ! ” – Một lời năn nỉ;
“ - Xin phép ba mẹ cho con đi chơi ! ” – Mội lời chào tạm biệt với sự lễ độ;
“ - Xin lỗi ông vì sự chậm trễ ! ” – Một lời nhận lỗi;
“ - Ông vui lòng chỉ giúp…” – Mội lời đề nghị ở mức xã giao;
“ - Hãy ra khỏi đây ! ” – Một lời nhắc nhở kèm chút mệnh lệnh;
Trong những câu nói như vậy có thể có hoặc không có từ “ Xin ”, nhưng đều nghe lọt tai người; mà “lọt tai” không phải vì nghe nhiều quá nên nó “ lọt ” như chúng ta đang bị hiện giờ mà là vì sự phù hợp của từ “ Xin ” với ý nghĩa của cụm từ phía sau trong từng câu nói.
Tại sao khi chủ động thực hiện một cử chỉ chào nhau hoặc cám ơn gửi đến người đối thoại – chứ không phải đề nghị, hay cầu cạnh gì từ phía người đó – mà ta lại phải “ Xin ” ?
“ - Xin kính chào quý vị khán giả ! ”, “ - Xin cảm ơn ! ”, “ - Xin kính chào và hẹn gặp lại ! ” – Ta “ xin ” cái gì ở người đối thoại khi “ kính chào ” họ hay khi “ cảm ơn ” họ ? Cách nói như thế vừa là “ tối nghĩa ” vừa làm mất đi sự cao quý của cụm từ sát phía sau : “ Kính chào ”, “ Cảm ơn ”.
Tôi nghĩ tìm cách giải thích vì sao mà lại dẫn đến như vậy. Có thể là như thế này chăng :
Một số biên tập viên ở Đài truyền hình do bị học nhiều ngoại ngữ nên thấm trong đầu loại từ đệm lịch sự của tiếng nước ngoài như “ Please ” trong tiếng Anh, hay “ Пожaлуйста ” trong tiếng Nga, hay “ Qing ” trong tiếng Trung Quốc. Vì thế khi cứ “ Please ”, hay “ Пожaлуйста ”, hay “Qing” mãi thì sẽ phải “ Xin ” cho nó thuận lời khi nói tiếng Việt. Mà cũng có thể một phần là do cái cơ chế “Xin-Cho” của thời “ Bao cấp " trước đây đã gắn chặt trong đầu của mỗi người rồi đến mức chúng ta xem “ Xin ” là lẽ đương nhiên không có gì là xấu cả : Đơn xin đi học, đơn xin nghỉ phép, đơn xin nghỉ ốm, đơn xin khám bệnh, đơn xin thôi việc, đơn xin gia nhập hội, đơn xin trợ cấp (không, muốn trợ cấp thì phải xin là đúng !) v.v…
“ - Xin cảm ơn ! ” – câu nói cửa miệng của anh Lại Văn Sâm trong chương trình “ SV-96 ” hơn mười năm trước đây – có lẽ đã mở đầu cho một thời kỳ mà mọi người sau này đều “ Xin cảm ơn ! ”, “ Xin kính chào ! ”, “ Xin kính chào và hẹn gặp lại ! ” và nhiều “ Xin " nữa ?
Hiện giờ, khi xem “ Ai là Triệu phú ” do anh Lại Văn Sâm thực hiện, tôi thán phục anh bởi trình độ, sự duyên dáng-tinh tế và tính chuyên nghiệp của anh – còn hay hơn cả “ Ai là Triệu phú ” của các đài truyền hình Nga, Pháp; ấy vậy mà cứ nghe anh “ Xin kính chào quý vị khán giả ! ”, “ Xin cảm ơn ! ” và “ Xin kính chào và hẹn gặp lại ! ” là tôi lại thấy tiếc – Giá anh đừng “ xin ” thì tuyệt mỹ biết bao !

theo nguồn : orbitec.vn